(14.09.1906 –25.06.2005 )
-саха норуодунай суруйааччыта, Социалистическая Үлэ Дьоруойа, РСФСР ускуустубаларын үтүөлээх диэйэтэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Дьокуускай куорат Бочуоттаах гражданина.
“Суорун Омоллоон айымньылара норуот олоҕун араас историческай кэмнэриттэн тахсыбыттара уонна норуокка бэйэтигэр туһаайыллыбыттара. Кини талаанын үгэнигэр сылдьан, норуот тапталын, биһирэбилин ылбыт аҕыйах суруйааччыларыттан биирдэстэрэ”
Борис Попов-Барылҕан
Дмитрий Конович Сивцев 1906 сыллаахха балаҕан ыйын 14 күнүгэр Боотуруускай улууһугар III Дьохсоҕон нэһилиэгэр (билиҥҥитинэн Таатта улууһугар) төрөөбүтэ.
Оскуолаҕа 1913 сыллаахха сэттэтин туоларыгар киирбитэ. 1919 сыллаахха, Дмитрий алтыс кылааһы бүтэрбит дьылыгар, аҕата эмискэ ыалдьан өлбүтэ. Уон үстээх уол ыарытыган ийэтинээн иккиэйэх хаалбыттара. Уол үөрэҕиттэн уурайан, дьиэтин көрөн олороругар тиийбитэ. Үөрэҕин 1923 сылга эрэ салгыыр кыахтаммыта. 1924 сыллаахха, Дмитрий Кононович учуутал техникумугар үөрэнэ киирэр, комсомол Саха уобаластааҕы кэмитиэтин салалтатынан үлэлиир «Кыһыл сулус» диэн ыччат литературнай бөлөҕөр кыттар. Куруһуок илиинэн тахсар сурунаалыгар эдэр ааптар айымньылара үгүстүк тахсыталыыллар. Техникумҥа иккис кууруска үөрэнэ сылдьан, нуучча народнай театрын иһинэн үлэлиир Саха национальнай труппатыгар сылдьар. 1926 сыллаахтан труппа артыыһа буолар.
Айар үлэҕэ холонуута 15—16 саастааҕар саҕаламмыта, бастакы хоһооннорун нууччалыы тылынан суруйталаабыт эбит. 1923 сыллаахтан ыла драманы суруйан көрөргө холонор буолбут, ити дьыл суруйбут «Олох очура» диэн бастакы кэмиэдийэтэ оскуола сыанатыгар туруоруллубут. Бастакы бэчээттэммит айымньытынан, 1926 сыллаахха «Чолбон» сурунаал иккис нүөмэригэр тахсыбыт «Өлүөнэ өрүс» диэн кэпсээнэ буолар. Эмиэ ити сыл «Күөх Көппө» комедията суруллубута.
Суорун Омоллоон литератураҕа олус чаҕылхайдык киирбитэ, сүүрбэһис сыллар бүтүүлэригэр суруйааччы киэҥ биһирэбили ылбыт айымньылардаах, кини аата биллэр буолбута.
Суруйааччы төрөөбүт улууһа, нэһилиэгэ норуот талааннарынан (олоҥхоһуттар, тойуксуттар) түөлбэлээн мустубут ураты сирдэрэ буолан, суруйар идэҕэ уһуйуллуутугар төрөөбүт норуотун айымньылара, фольклора сабыдыаллаабыттара.
Суорун Омоллоон ордук драматургия уонна проза жанрдарын сайдыытыгар уһулуччу өҥөлөрдөөх. «Аанчык», «Охоноон», «Сордоох суха», «Бэйэтэ эмтиэкэ», «Ачаа» о.д.а. саха литературатын классиката буолбут кэпсээннэрдээх.
Сахалыы дыраамалартан бастакынан Суорун Омоллоон «Айаал» трагедията нууччалыы тылынан туруоруллубута, оттон кини «Күн күөрэйиэн иннинэ» диэн айымньыта, өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр Киргизия Ош куораттааҕы тыйаатырыгар туруоруллан, эмиэ биир бастакынан саха драматургиятын киэҥ эйгэҕэ таһаарбыта. Биллэр-көстөр драмалара: “Күөх Көппө”, “Сайсары”, “Күн күөрэйиэн иннинэ” о.д.а.
Ону таһынан, “Дьулуруйар Ньургун Боотур”, “Дьол тааһа”, “Лоокуут уонна Ньургуһун”, “Кыһыл ойуун”, “Умуллубат төлөн”, “Хотугу сибэкки” операларга уонна балекка либреттоларын суруйталаабыта.
Суорун Омоллоон оҕо суруйааччытын быһыытынан норуот остуоруйаларын хомуйан сурукка киллэртээбитэ, “Чөөчө”, “Чүөчээски”, “Куока” уо.д.а. айымньыларын суруйан хааллартаабыта. Оскуола оҕолоругар анаан букубаардары бэлэмнээбитэ.
Д.К. Сивцев – Суорун Омоллоон Таатта Чөркөөҕөр аһаҕас халлаан анныгар политическай сыылка музейын, Суоттуга “Доҕордоһуу” историко-этнографическай, архитектурнай музейын төрүттэтэлээбитэ, туттарбыта. Ол музейдарыгар араас оройуоннары, нэһилиэктэри кэрийэ сылдьан элбэх историческай пааматынньыктары көһөртөөн аҕалан туруортаабыта, саха норуотун устуоруйатын үйэтиппитэ.
Медиаурок «Дмитрий Кононович Сивцев- Суорун Омоллоон — писатель, драматург, Народный писатель РС(Я)»
Медиаурок подготовил студент 2-го курса “Арктического государственного института культуры и искусства” Петр Неустроев.
Оҕолорго айымньылара:
- Бээчэ бэргэһэтэ: тэттик кэпсээннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12228
- Дедушкины сказки : (для младшего и среднего возраста) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12201
- Детям: якутские рассказы: для младшего и среднего школьного возраста Куока : кыра саастаах оҕолорго https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12192
- Кинигэни таптыырга үөрэнэбит: алта саастаах оҕолор кылаас таһынан ааҕалларыгар аналлаах пособие https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12211
- Кыраларга: кэпсээннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12213
- Кыыллар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12195
- Кэпсээннэр : (орто саастаах оҕолорго) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1453
- Кэпсээннэр. Остуоруйалар. Драма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1088
- Кэпсээннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1087
- Күөрэгэй уйата : кыра саастаах оҕолорго https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1454
- Никус : рассказы https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12193
- Ньургуһуннар : [кыра саастаах оҕолорго остуоруйалар, кэпсээннэр] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1092
- Остуоруйалар : [кыра саастаах оскуола оҕолоругар] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1450
- Остуоруйалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12196
- Тыыннаах номохтор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1086
- Чечески / Суорун Омоллон ; перевод с якутского З. К. Захаровой https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12186
- Чүөчээски : [орто саастаах оҕолорго] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12162
- Чөөчө https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/1450
Аудио:
- Аанчык : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-aanchyk-audiokepseen/
- Ачаа саһаана : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-achaa-sa-aana-audiokepseen/
- Бастакы дьарапылаан : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-bastaky-darapylaan-audiokepseen/
- Бэйэтэ эмтиэкэ : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-bejete-emtieke-audiokepseen/
- Дорообо, төрөөбүт тыам! : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-doroobo-t-r-b-t-tyam-audiokepseen/
- Дьол тааһа : [аудиолибретто] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-dol-taa-a-audiolibretto/
- Кириилэ кэтэҕэ тулунна : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-kiriile-kete-e-tulunna-audiokepseen/
- Киһини туох киэргэтэрэ : [аудиокомедия] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-ki-ini-tuokh-kiergetere-audiokomediya/
- Кыраларга: кэпсээннэр : [аудиокинигэ] https://kids.nlrs.ru/suorun-omolloon-kyralarga-kepseenner/
- Кыһыл ойуун : [аудиолибретто] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-ky-yl-ojuun-audiolibretto/
- Күөх сирэмҥэ : [аудиоэтюд] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-k-kh-sirem-e-audioetyud/
- Ласка-шалунья https://kids.nlrs.ru/suorun-omollon-laska-shalunya/
- Лоокуут уонна Ньургуһун : [аудиолибретто] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-lookuut-uonna-nurgu-un-audiolibretto/
- Ньургун Боотур : [аудиодрама] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-nurgun-bootur-audiodrama/
- Оксана : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-oksana-audiokepseen/
- Ороһустуба киэһэ : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-oro-ustuba-kie-e-audiokepseen/
- Охоноон : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-okhonoon-audiokepseen/
- Сайсары : [аудиопьеса] https://kids.nlrs.ru/?post_type=post&p=15635
- Сир симэҕэ : [аудиолибретто] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-sir-sime-e-audiolibretto/
- Сордоох суха : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-sordookh-sukha-audiokepseen/
- Суорун Омоллон. Дедушкины сказки https://kids.nlrs.ru/suorun-omollon-dedushkiny-skazki/
- Суорун Омоллоон. Остуоруйалар : [аудиокинигэ] https://kids.nlrs.ru/suorun-omolloon-ostuorujalar/
- Торҕо буруо : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-tor-o-buruo-audiokepseen/
- Хабырыыс : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-khabyryys-audiokepseen/
- Хараңаҕа тыкпыт сырдык : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-khara-a-a-tykpyt-syrdyk-audiokepseen/
- Хараҥаҕа тыкпыт сырдык : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-khara-a-a-tykpyt-syrdyk-audiokepseen-2/
- Хотугу хоһуун : (муус куйаарга) : [аудиодрама] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-khotugu-kho-uun-muus-kujaarga-audiodrama/
- Чүөчээски : [аудиосэһэн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-ch-cheeski-audiose-en/
- Чөөчө : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-ch-ch-audiokepseen/
- Ырыкыныап ыыспатыгар : [аудиокомедия] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-yrykynyap-yyspatygar-audiokomediya/
- Өлүөнэ өрүс : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/dmitrij-kononovich-sivtsev-suorun-omolloon-l-ne-r-s-audiokepseen/
Эбии көр:
- Лауреаты Государственной премии Республики Саха (Якутия) имени А.Е. Кулаковского https://kids.nlrs.ru/laureaty-premii-imeni-kulakovskogo/
- Лауреаты Государственной премии имени П.А.Ойунского https://kids.nlrs.ru/premiya-imeni-oyunskogo/
- Леня Слепцов. Д. К. Сивцев — Суорун Омоллоон «Оксана» https://kids.nlrs.ru/lenya-sleptsov-d-k-sivtsev-suorun-omolloon-oksana/
- Онлайн-викторина “Суорун Омоллоон хорсун быһыы туһунан кэпсээннэрэ” https://kids.nlrs.ru/suorun-omolloon-khorsun-by-yy-tu-unan-kepseennere/
- Премия главы Якутии им. Д. К. Сивцева – Суорун Омоллоона https://kids.nlrs.ru/premiya-glavy-yakutii-im-d-k-sivtseva-suorun-omolloona/
- Самые первые в истории Якутии https://kids.nlrs.ru/samuye-pervue/
- Саха сирин историятыгар аан бастакылар https://kids.nlrs.ru/sakha-sirin-istoriyatugar-aan-bastakular/
- Уруйдаана. Суорун Омоллоон. Кыраларга https://kids.nlrs.ru/urujdaana-suorun-omolloon-kyralarga/