Оонньуу реквизиттара: Улахан ватмаҥҥа уруһуйдаммыт оонньуур хонуу, призовой сундучок, үс өҥнөөх фишкалар, оонньуур улахан алта харахтаах кубик.
Оонньуу сыала-соруга: Оҕолору фантастика, детектив эйгэтигэр уһуйуу, бэйэ кинигэ ааҕыытын хаҥатыы.
Ыытааччы: Үтүө күнүнэн, күндү oҕoлop! Бүгүҥҥү биһиги оонньуубут “Крепкий орешек- Кытаанах эриэхэ” дэнэр.
Аан бастаан мин эһигини кытта оонньуубут быраабылатын билиһиннэриэм. Оонньууга биэстии киһилээх 3 команда кыттар. Хас биирдии команда бэйэтигэр аат уонна девиз талынар, хас биирдии командаттан биирдии кыттааччы талыллыаҕа: саамай, саамай Эрудированнай, кинигэни таптаан aaҕap ордук детективнай, фантастическай жанры сөбүлүүр, кругозордаах кыттааччылары ыҥырабыт.
Оонньуубут быраабылата сүрдээх чэпчэки, сүрүн туруоруллар сыалбыт ким аан бастакынан 30 нүөмэрдээх точкаҕа тиийэр, ол кыайыылааҕынан ааҕыллар. Бастакы нүөмэрдээх кыттааччы кубигы быраҕар уонна фишкатын түспүт түмүгүнэн хаамтарар. Хаамтаран баран боппуруоска эппиэттиир, эппиэтэ сеп буоллаҕына кубигы өссө быраҕар, онтон сыыһа эппиэттээтэҕинэ эбэтэр кыайан эппиэттээбэтэҕинэ хаамыыны иккис нүөмэрдээх кыттааччы ылар.
Бу оонньууга 3 дьоло суох нүөмэрдэр бааллар “Пещера вурдалака”, “Болото вурдалака”, “Замок с привидениями”. Манна түбэспит кыттааччыларга боппуруос бэриллибэт, ол оннугар бэйэлэрин миэстэлэригэр туран хаалаллар, оонньуу хаамыытын атын кыттааччы ылар. Онтон арай кыттааччыга “Долина счастья” тубэстэҕинэ оонньооччу боппуруоска эппиэттээбэккэ эрэ эбии биир хаамыыны ылар.
Дьэ, онон оонньуу быраабылатын билистибит, билигин оонньуубутун саҕалыырбын көҥүллээн. Бары кыттааччыларга ситиһиилэри, ким кыахтаах, ким билиилээх ол кыайдын!
Билигин мин бэйэм көмөлөһөөччүбүн кэрэ мисс Вампы кытта билиһиннэрэрбин көҥүллээн.
(Музыка тыаһыыр, элегантнай уһун хара декольтированнай платьелаах кыыс киирэр).
Мисс Вамп: Үтүө күнүнэн, күндү оҕолор! Миигин бары бaҕap билбэккит буолуо дии саныыбын, ол гынан баран эһиги “вампир” диэн тыл тугу быһаарарын бэркэ диэн билэҕит. Билигин телевизор, видео хас биирдии ыалга баар, оҕолор мин санаабар ордук мистическай, фантастическай, киинэлэри көрөллөрүн ордороллор быһыылаах. Мин оннук киинэлэри эрэ көрө сатыыбын. Оннук киинэлэртэн мин ордук санаам көтөҕүллэр, кыаҕым улаатар, онтон оҕолор “вампир” диэн тылы миэхэ быһааран биэриҥ
( оҕолор быһаараллар)
Мисс Вамп: Дьэ, толору эппиэти ыламмын мин ордук дуоһуйдум. Олох билбэтэххит буоллар мин улаханнык өһүргэниэм да, сонньуйуом да этэ.
Ыытааччы: Мисс Вамп олох өһүргэнимэ, биһиги оҕолорбут барыны бары билэллэр. Эн биһиги билбэппитин билэллэрэ буолуо. Чэ, хата оонньуубутун саҕалыахха. Командаттан биирдии кыттааччыны күөн көрсөр көбүөргэ ыҥырабын. Бу түһүмэх нуучча классиктарын айымньыларыгар суруллубут фантастическай, аптаах-алыптаах кинигэлэргэ ананар.
- Эһиги бары билэҕит ведьмалар тустарынан сурдээх элбэҕи кэпсииллэр, суруйаллар. Кинилэр туһунан үһүйээннэр ханнык баҕарар омукка бааллар. Н.В. Гоголь ханнык айымньытыгар ведьма обраһа баарый? (Вий)
- Бу остуоруйа геройун бары төбөтүнэн мөлтөх дииллэрэ, ону кини куһаҕан күүһү кытта сибээскэ киирэр, киниттэн оброк көрдөөн бэйэтин сытыы өйдөөҕүн, сатабыллааҕын, мындырын дакаастаан көрдөрбүт. (А.С.Пушкин “Сказка о попе и о работнике Балде”)
- Улуу поэт ханнык остуоруйатыгар сүрүн герой аптаах өҥө оҥоһуллубутун иһин төлөһүөн баҕарбатах, ол да иһин сөптөөхтүк накаастаммыт уонна өлбүт. (А.С.Пушкин “Сказка о золотом петушке”)
- Ханнык нуучча суруйааччытын сэһэнигэр ким халлаантан ыйы уоран ыларый? (черт, Н.В.Гоголь “Ночь перед рождеством”)
- Үс айымньыны өйдүөҕүҥ, онно ханнык эрэ литературнай геройдар аптаах бытыктара улахан оруолу оонньууллар. (А.С.Пушкин “Руслан и Людмила”, А.Н.Толстой “Золотой ключик”, Лагин “Старик Хоттабыч”)
Баба Яга улахан узелоктаах хаһыытыы-хаһыытыы сүүрэн киирэр.
Баба-Яга: Эн бастаан миигин ситэн көр, эн миигиттэн – 412 сыл аҕаҕын… Өлбөт үйэлээх… Өссө биһиги ону көрүөхпүт төһө элбэх үйэлээххин?! Бээрэ, манна кыратык сынньанан олоро түспүт киһи да, ол өлбөт үйэлээхпит билигин манна тиийэн кэлиэн сөп. Чэ, ол эрээри ыстаныахха, мин саппааспар мүнүүтэттэн ордук баар.
Ыытааччы: Эмээхсиэн, иһит эрэ, мин көрдөхпүнэ эн Баба-Яга буолбатаххын дуо, дьиҥнээх?
Баба-Яга: Фу, наһаа да куруубай, Баба-Яга буолбатах, Баба-Ежка диэммин. Мин кырдьык дьиҥнээхпин, албына суох. Хата миэхэ этиҥ эрэ, мин бу туохха кэллим, билигин эрэ тыаҕа сылдьыбытым дии.
Ыытааччы: Эн оҕо библиотекатыгар бааргын. Манна биһиэхэ кинигэ нэдиэлэтэ ыытыллар, бүгүн “Кытаанах Эриэхэ” диэн интеллектуальнай оонньуу буола турар.
Баба-Яга: Ол эмиэ туох кытаанах эриэхэтин оҕолорго биэрэн сордоотугут? Хата миэхэ онтон амсатыҥ эрэ. Баҕар мин тииһим хотор буоллаҕына алдьатыам.
Ыытааччы: Баба-Ежка наһаа кырдьаҥҥын киһини өйдөөбөт буоллуҥ дуу, “Кытаанах Эриэхэ” оонньууга, оҕолор манна ыарахан боппуруостарга эппиэттииллэр.
Баба-Яга: Оҕолорбор хата мин боппуруос биэриэм этэ, манна мин узелокпар Кащей Бессмертнай өлүүтэ баар. Соторутааҕыта мин кинилиин сүрдээх улаханнык кыыһырыстым, политическай боппуруоска уопсай тыл булбатыбыт. Кащей акаары хара тыаны куоракка холбоору гынар, мин буоллаҕына олох утарабын. Ол онтон сылтаан улахан этиһии таҕыста. Билигин бу узелокпун оннук-маннык аптааммын нэһиилэ буллум, ол гынан баран аны хайдах гыныахпын өйүм толуйбат. Кащей өлүүтүн мантан булуом этэ. Остуоруйалары олох аахпатаҕым ыраатта. Баҕар миэхэ биир эмэ оҕо көмөлөһүө дуо?
Ыытааччы: Оҕолоор, бу мантан Кащей өлүүтэ ханна баара буолуой, ону булуоххутун наада. Ким баҕалаах баарый?
(сымыыттаах инньэ)
Баба-Яга: Тоойуом ити сымыыппын инньэбин бэйэбэр биэр, хаһаайыстыбаҕа наада буолуо. Арыт Кащей сордооҕу куттуом.
Тахсан барар.
Ыытааччы: Аны билигин боппуруостарбытыгар киириэххэйиҥ.
- Детективнай жанр суруйааччыларын кимнээхтэри билэҕитий, аттаталааҥ? (Ж.Сименон, А.К.Дойль, А.Кристи, Чейз, Хичкок)
- “Дракула” диэн кимий уонна ол кинигэ автора? (Вампир, Брэм Стокер)
- Нуучча фантаст суруйааччытын ааттааҥ (Кир Булычев)
- Саха ханнык фантаст суруйааччытын эһиги билэҕит? (Гавриил Угаров)
Баба-Яга: Оҕолорбор мин боппуруос бэлэмнээтим — диэбитинэн сүүрэн киирэр. Сүрдээх интириэһинэй. Бэйэм көрө сатаан баран олох иитин-саҕатын булбатым. Миэхэ хас даҕаны предмет баар, ону эһиги ханнык предмет кимиэнэ буоларын быһаарыҥ эрэ.
- Аленький цветочек. (Аксаков “Аленький цветочек”)
- Бинты. (Г.Уэллс “Человек-невидимка”)
- Курительная трубка, лупа. (К.Дойль “Шерлок Холмс”)
Баба-Яга: Сөпкө эппиэттээбиккитин иһин махтанабын. Оскуоланы бүтэрдэххитинэ хара тыам аспирантуратыгар ылыам. Ай, ай. (сиһин туттар, ньахчас гынар). Бэйи, кыратык олоро түһүүһүкпүн.
Ыытааччы: Билигин мин көмөлөһөөччүм мисс Вамп бэйэтин боппуруоһун биэриэ.
Мисс Вамп: Ханнык доисторическай кыыл, ордук остуоруйаларга көстөрүй? Ол кыыл сүрдээх размерынан улахан уонна чугас олорор нэһилиэнньэрэ улахан кутталлаах. (Змей Горыныч)
Баба-Яга: Лютики-одуванчики, Ерики-люрики ити мин аймаҕым дии, аҕам өттүнэн. Улахан чиэскэ, бочуокка киирбит дии, oннооҕор кини туһунан боппуруос айаллар. Дьэ, үчүгэйкээн бочуот дии. Ой, бириэмэ ыраатта быһыылаах дии, миигин Кикимора күүтэр. “Самсун” диэн тугу эрэ ылбыт. Чэ бээ, сүүрүүм.
Ыытааччы: Эмиэ тыаҕа бардыҥ дуо? Онно Кащей баар дии.
Баба-Яга: (хаһыытыы-хаһыытыы) Мин эргийэн барыам…
Ыытааччы: Кини аҕата кыра маҕаһыыны бас билэрэ, кинилэр Лондонтан аҕыйах биэрэстэлээх кыракый куоракка олороллоро, өр сылларга учууталлаабыта. Биллиилээх суруйааччы буолан баран, кини научно-техническэй прогресс киирбитинэн, бэйэтин кыракый кылаатын киллэрбитэ. Хас да саҥа арыйыыны, чинчийиини оҥорбута. Бэйэтэ фантаст суруйааччы быһыытынан биллэр. Кини аата кимий? ( Герберт Уэллс)
Шотландияҕа төрөөбүт, омугунан ирландец, литератураҕа киирэринэн англичанин. Университекка үөрэммитэ, врач идэтин ылбыта, ол гынан баран кини анала айымньыны суруйуу. Аан бастакы айымньыта “Этюд в багровых тонах”. Суруйааччы аата кимий? ( А. Конан Дойль)
Бу кинигэ геройа сүрдээх талааннаах физик, кини уһулуччулаах арыйыытын аан дойдуну баһылыыр баҕаттан оҥорбут. Ол саҥаны айыытын кини бэйэтигэр опыттаабыт уонна онтукатынан улахан аймалҕаны таппыт. Бэйэтэ кэлин тиһэҕэр уордайан, киҥнэнэн дьон илиититтэн өлөр өлүүтүн булар. Хаһан да сэлээппэтин, перчаткатын, хара ачыкытын устубат кинигэ геройа айымньы авторын ааттара кимий? (Гриффин, Г. Уэллс “Человек-невидимка”)
Географическай картаҕа “Плутония диэн сир баар дуо? Кини ханна сытарый? (В.Обручев научно-фантастическай романа)
Икки биллиилээх фантаст суруйааччылар биир ааттаах кинигэлэри айапн таһаарбыттара. Кимнээҕий уонна ханнык кинигэни? (Ж.Верн, А.Беляев “Властелин мира”)
Супер оонньуу
Ыытааччы: Фантастика жанрыгар саамай биллэр литературнай бириэмийэ ханныгый? (Премия Хьюга)
Туһаныллыбыт литература
- Гоголь Н.В. “Вий”.
- Гоголь Н.В. “Ночь перед рождеством”.
- Пушкин А.С. Сказки.
- К.Дойль “Записки о Шерлоке Холмсе”.
- Сахалыы быһаарыылаах кылгас тылдьыта.
- Русско-якутский словарь.
Майатааҕы Оҕо библиотеката
Мэҥэ Хаҥаластааҕы ЦБС