(25.04.1934 – 06.11.2010)
- Саха норуодунай поэта, Саха комсомолун лауреата, Саха Республикатын уонна Российский Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Казахстан суруйааччыларын «Алаш» литературнай бириэмийэлэрин лауреата, Саха Республикатын Духовноска академиятын академига
Савва Иванович Тарасов 1934 сыллаахха муус устар ый 25 күнүгэр Горнай улууһун Солоҕон нэһилиэгэр колхозтаах дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ.
Дьоллоох оҕо сааһа Горнай улууһун Солоҕон нэһилиэгин Чычаас диэн учаастагар Оллоонуга ааспыта. Аҕата – Уйбаан Tapaahaп дойдутугар биллэр олоҥхоһут, оттон убайдара Борокуоппай уонна Киргиэлэй, аҕатын балта Степанида саха уус-уран айымньыларын бэркэ билэр дьоннор эбиттэр. Ол иһин, Сааба олох оччугуй, талах биһиккэ сытыаҕыттан, төрөөбүт норуотун уус-уран айымньыларын сылааһыгар бигэнэн улааппыта, сахалыы суругу-бичиги, саха, нуучча классик суруйааччыларын айымньыларын кэрэхсии, умсугуйа үөрэммитэ.
1953 сыллаахха Бэрдьигэстээх орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрбитэ. Ypдүкү кылаастарга үөрэнэ сылдьан оройуоннааҕы «Үлэ күүһэ» хаһыакка курьердыыр, онтон сыыйа-баайа бэйэтин бастакы бэлиэтээһиннэрин, дьоҕус ыстатыйаларын онно бэчээттэтэр буолбута.
Журналистика эйгэтэ Сааба Tapaahan олоҕун арахсыспат аргыһа, тирэҕэ буолбута, айар үлэҕэ утаппыттыы умсубута.
Сотору кэминэн кинини «Эдэр бассабыык» хаһыакка үлэҕэ ыланнар, бастаан литературнай сотруднигынан, онтон агитация уонна пропаганда отделын сэбиэдиссэйинэн анаабыттара. Онтон Москва куоракка Үрдүкү комсомольскай оскуолаҕа үөрэттэрэ ыыппыттара. Онү бүтэрэн, кыратык үлэлээбитин кэннэ киниэхэ, эмиэ Москваҕа М. Горькай аатынан Литературнай институт Үрдүкү литературнай курсугар үөрэнэр дьол тосхойбута.
Савва Тарасов олоҕун чиэппэрин комсомольскай үлэҕэ анаабыта: хас да сыл үргүлдьү комсомол уобаластааҕы бюротын чилиэнинэн талыллан үлэлээбитэ, 1957 с. Москваҕа буолбут Ыччат аан дойдутааҕы фестивалын кыттыылааҕа, тас дойдуларга комсомол делегацияларыгар киирсэн республика ыччатын бэрэстэбиитэлинэн сылдьыбыта.
Савва Тарасов хоһоонноро республика сурунаалларыгар уонна хаһыаттарыгар 1950 с. бэчээттэнэн барбыта, бастакы “Төрөөбүт сахам тылынан” хоһооннорун кинигэтэ 1961 с. күн сирин көрбүтэ. Автор бастакы кинигэтин айбыт, улаатыннарбыт ийэлээх аҕатын сырдык кэриэстэригэр анаан таһаартарбыта.
Онтон поэт Савва Тарасов поэтическай хомуурунньуктара утуу-субуу бэчээттэнэн испиттэрэ: «Олоххо тардыһыы» (1965), «Дьоллоох дьолун туһугар» (1969), «Билэр, таптыыр да этим» (1971), «Мин соргулаах соноҕоһум (1975) о.д.а. 1972 сыллаахха «Умай, уоттаах сулуһум» диэн очеркаларын уонна публицистическай ыстатыйаларын хомуурунньугун таһаартарбыта. Москваҕа Үрдуку Литературнай Курска үөрэнэн, айар маастарыстыбатын чочуйан, улахан суруйааччылар оскуолаларыгар уһуйуллан поэт Саха сиригэр кэлэн «Сүппэтэх сүбэһитим» (1978), «Алгыстаах алаһа» (1981), «Ситтэрбэтэх кэрэлэр» (1982), «Күн айыы киһитэ» (1984), «Саха кылыһаҕа» (1988), «Холумтан буора» (1992), «Ылламматах ырыалар» (1994), «Сиинэ түбэтигэр» (1999), «Оломнор» (2004) о.д.а. кинигэлэрин утуу- субуу бэчээтгэппитэ. Бу хомуурунньуктар- га киирбит айымньылар саха киһитин дууһатын иһинэн сайа охсон киирэр, уйулҕатын уһугуннарар, олох сахалыы куттаах-сүрдээх суруйуулар.
Савва Тарасов «Холумтан буора» уонна «Саха кылыһаҕа» диэн хоһооннорун хомуурунньуктарынан П.А. Ойуунускай аатынан Саха Республикатын Государственнай бириэмийэтин ылбыта.
Барыта сүүрбэччэҕэ тиийэ хоһооннорун уонна поэмаларын кинигэлэрин таһааттарбыта, ол иһигэр “На берегах Синэ” уонна “Цветок аласа” хомуурунньуктара нууччалыы тылбаастанан Москваҕа бэчээттэммиттэрэ. Поэт үгүс xohooнноро ырыа буолан көппүттэрэ, ол иһигэр аатырбыт, норуокка киэҥник биллибит “Үчүгэйиэн сааскы киэһэ” уонна “Тыыннаах диэн үчүгэй даҕаны”.
Поэт тылбааска эмиэ үлэлээбитэ, Егор Исаев “Суд памяти”, С. Островой “Мама” поэмаларын сахалыы саҥардыбыта. Савва Тарасов тылбааһынан П.А.Ойуунускай аатынан Саха государственнай академическай драматическай театрыгар В.Шекспир “Король Лир”, “Гамлет”, “Макбет”, Эврипид “Медея” курдук улуу трагедиялара туруоруллубуттара.
Савва Тарасов национальнай культура улуу деятеллэрэ П.А. Ойуунускай, А.Е. Кулаковскай үтүө ааттара үйэтитэллэригэр олус элбэҕи оҥорбута. 1993 с. саха народнай суруйааччыта Софрон Петрович Данилов өлөр ыарыытыгар ылларан сытан, “Савва Тарасов саха билиҥҥи литературатын саамай бөдөҥ поэта… Кини курдук дьиҥ сахалыы саҥарар, дьиҥ сахалыы саныыр киһи биһиги ортобутуттан, кырдьыгынан эттэххэ, бука, аҕыйах буолуо” диэн тылларынан Саха сирин суруйааччыларын салайааччытынан таларга эппитэ.
Савва Иванович Саха сирин суруйааччыларын Союһун правлениетын председателэ буолан салайбыта, Российскай Федерация суруйааччыларын Союйун правлениетын секретара этэ.
Кэргэнэ сахаттан бастакы гидроэнергетик үөрэхтээх Акулина Христофоровналыын сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, харахтарынан хайҕаһан, 1961 сыллаахха ыал буолан, икки кыыс оҕону төрөтөн, үрдүк үөрэхтээн, икки сиэннэнэн, олох минньигэс иэйиитин билбитэ.
Виртуальная выставка о поэте
Айымньылара:
- Аал Луук Мас [Электронный ресурс] : [хоһоон] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/9363
- Алгыстаах алаһа: поэт сүрэҕэ: ыстатыйалар, ахтыылар, бэлиэтээһиннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/27804
- Ахтыспычча, аргыый наллаан кэпсэттэххэ : ыстатыйалар, этиилэр, кэпсэтиилэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20928
- Ахтыылар. Ыстатыйалар. Этиилэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20926
- Билэр, таптыыр да этим… : [хоһооннор] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20937
- Бу кэрэ, бу орто дойдуга: улахан саастаах оҕолорго поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20939
- Гимн Республики Саха (Якутия) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12268
- Дьоллоох дьолун туһугар: очеркалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20936
- Күн айыы киһитэ: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20941
- Мин соргулаах соноҕоһум: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/16359
- Оломнор: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20940
- Олоххо тардыһыы : [хоһооннор] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20935
- Саха кылыһаҕа: хоһооннор, поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/16591
- Сиинэ түбэтигэр: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20925
- Ситтэрбэтэх кэрэлэр: хоһооннор, поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/16464
- Сүппэтэх сүбэһитим : хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20934
- Таптыыр сахам тылынан: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/9527
- Умай, уоттаах сулуһум: орто уонна улахан саастаах оҕолорго https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20938
- Холумтан буора: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/16592
- Ылламматах ырыалар: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/16593
Айымньыларын нууччалыы тылбаастара:
- Айымньылар. Том 1. Эйэттэн күндү суох бу сиргэ: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20929
- Айымньылар. Том 2. Макбет. Гамлет. Лир Хоруол: тылбаастар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20930
- Айымньылар. Том 3. Олох дууһабар ыллыаҕа: хоһооннор. Тылбаас. Тыл этиилэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20931
- На берегах Синэ : стихи : перевод с якутского / Савва Тарасов ; [пер.: Н. Конадкова, И. Бехтерев, Е. Самченко] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20942
- Поступь : [стихи] / Савва Тарасов ; [пер. с якут. Владимира Гордеева]. – Якутск : Бичик, 2006 https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20927
- Цветок аласа: стихи https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/20943
Аудио:
- Гимн Республики Саха (Якутия) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/128154
Эбии көр:
- Тематическая коллекция в электронной библиотеке “Тарасов Савва Иванович” https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/collections/481