(18.01.1930 – 22.11.1998)

 

 

– саха норуотун бэйиэтэ, драматург, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, Россия культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ, Бочуот бэлиэтин лауреаттара, Бүлүү улууһун бочуоттаах олохтооҕо.

 

“Иван Гоголев – билиҥҥи саха поэзиятын биир чулуу, туруу, талааннаах үлэһитэ. Хаһан да ахсаан биэрбэт ааттаах ат курдук, күүстээх күөнүнэн өрүү иннин диэки анньан иһэр, саҥаттан саҥа дабааннары дабайар. аартыктары арыйар үтүөкэннээх поэт”

Савва Тарасов

 

Иван Гоголев – Кындыл тохсунньу ый 18 күнүгэр 1930 сыллаахха Бүлүү сиригэр күн сирин көрбүтэ. Оҕо сааһа Чочу диэн сиргэ ааспыта. Кини оҕо эрдэҕиттэн эбэтин эмээхсин кэрэ-бэлиэ кэпсээннэрин истэн улааппыт.

1954 сыллаахха А. М.Горькай аатынан Москватааҕы литературнай институту бүтэрбитэ. Манна сылдьан Союз бөдөҥ суруйааччыларын М.Шолоховы, И.Эренбуру, М.Исаковскайы, М.Твардовскайы уонна да атыттары илэ бэйэлэрин көрбүтэ, ыытар семинардарыгар үөрэммитэ, кинилэр тылларын-өстөрүн истибитэ.

Эдэр поэт бастакы хоһоонноро 1948 сыллаахтан бэчээттэнэр буолбуттара. Дьон-сэргэ Иван Гоголев-Витаминин диэн ааттаах саҥа авторы олус сэргии, хайгыы көрсүбүтэ. 1952 сыллаахха Иван Гоголев бастакы хоһооннорун хомуурунньуга “Ыҥырар уоттар” диэн ааттанан тахсыбыта. Айар үлэтин бастакы сылларыгар, кини үлүһүйэн туран хоһоон суруйара. Иван Гоголев чаҕылхай поэт эрэ буолбатаҕа. Кинини кэрэхсэбиллээх драматург, дьоҕурдаах сэһэнньит быһыытынан эмиэ үгүс ааҕааччылар билэллэр. Сахатын норуотугар 50-ча ырыа, хоһоон, 20-ттэн тахса драма, поэма, роман, сэһэн бэлэхтээбитэ.

Иван Гоголев норуот айымньытын барҕа баайыгар олоҕуран аан бастаан “Кыталыктар кырдаллара” диэн пьесаны суруйбута. Онтон “Хотугу сибэкки” диэн саха бастакы опереттатын айбыта. Бу айымньылар суруйааччы оҕо эрдэҕинээҕи эбэтиттэн истибит остуоруйаларын сюжеттарыгар олоҕуран суруллубуттара. Иван Гоголев драма жанрыгар талаана арыллан, тыйаатырга эрэ буолбакка тыа кулууптарын сыаналарыгар элбэхтик туруоруллубуттара, ол курдук,  “Наара суох” комедията үйэ чиэппэриттэн ордук кэмҥэ туруоруллан, норуот кутун туппута.  “Ыам ыйынааҕы халлаан”, “Өлүөнэ сарсыардата”, “Эр киһини эмиэ харыстааҥ”, “Саллаат сүрэҕэ” уо.д.а. пьесалара дьоҥҥо-сэргэҕэ биһирэммитэ.  Бу үтүөтүн үрдүктүк сыаналаан киниэхэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин искусствотын үтүөлээх диэйэтэлин аата иҥэриллибитэ. 

И. Гоголев өссө талааннаах прозаик, үс кинигэлээх “Хара кыталык”, “Үһүс харах”  романнарын, “Мин эһигини таптыыбын”, “Олорор мутуккун кэрдимэ”, “Иэйэхсити кэлэтии” о.д.а сэһэннэрин суруйталаабыта. 

Саха дьоно кыратыттан улаханыгар тиийэ үөрбүт-хомойбут кэмнэригэр И. Гоголев ырыатын ыллыыллар, хоһоонун ааҕаллар. Кини ырыаны таптааччыларга 30-н тахса ырыа тылын суруйбута. Олор истэригэр Саха сирин гимнэ буолбут “Сахам сирэ барахсан”, “Аан дойду ыччатын сүрэҕэ” ордук ойуччу суолталаахтар. Бу ырыалары тэҥэ “Хохочой”, “Эһиэкэй”, “Туйаара” уо. д. а. ыччат таптаан ыллыыр ырыаларын суруйан И. Гоголев Саха комсомолун бириэмийэтин лауреатын аатын ылбыта

Оҕолорго анаан “Харса суох Хампаадай” хоһооннорун хомуурунньугун, “Эһэкээн үөһэ” сэһэнин, фолькор матыыбыгар остуоруйалары, “Хотугу сибэкки” либретто суруйан хаалларбыта.

Виртуальная выставка “Иван Михайлович Гоголев – Кындыл“

Оҕолорго айымньылара:

1. Араҥас сулус : (остуоруйалар)  https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/41272
2. Ийэ энэлгэнэ https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13171
3. Ищу волшебный подснежник: стихи https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35728
4. Не думай о себе слишком плохо (Сказка) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/12205
5. Тохсунньу харыйата : (cонеттар, поэмалар)  https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35017
6. Хаарчаана : хоһооннор уонна остуоруйалар хомуурунньуктара https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/28112
7. Харса суох Хампаадай : Кыра саастаах оҕолорго  https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14132
8. Эһэкээн үөһэ : Сэһэн: Улахан уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14130

Хоһоонноро:

1. Айан аарыктара: поэмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8778
2. Ийэ буор: поэма, хоһооннор, ырыалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35731
3. Книга мистерий = Ытык дабатыы https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/2591
4. Кынаттар: хоһооннор уонна поэмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/29192
5. Күн хайата: хоһоонунан роман https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14125
6. Маҥнайгы кыымнар: поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35733
7. Олорор мутуккун кэрдимэ: сэһэн https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13130
8. Пальмалаах кытыллар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35732
9. Сардаана : [хоһооннор] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35018
10. Тохсунньу харыйата: cонеттар, поэмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35017
11. Тоҕус халлаан анныгар: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14127
12. Түөрт саҕах: хоһоонунан роман, поэмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8780
13. Хомус дьикти тылынан: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/75419
14. Ыраах суолга : [хоһооннор уонна поэмалар] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/27506
15. Ытык дабатыы: хоһооннор, поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14143
16. Ытык дабатыы = Вознесение = The ascension : (Языческая поэма) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/9425
17. Ытыс дьэдьэн: хоһооннор, поэмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14126
18. Ыҥырар уоттар : [хоһооннор, поэмалар] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/27507
19. Өксөкүлээх сэргэ: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14131
20. Өлүөнэ хоптолоро: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/25441
    

     

Прозалара:

1. Иэйэхсити кэлэтии: “Иэйэхсит” роман маҥнайгы кинигэтэ https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8781
2. Манчаары : [роман] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14136
3. Мин эһигини таптыыбын: сэһэн https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14128 
4. Не отворачивайся, Богиня парламента: [роман] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/102190
5. Хара кыталык: роман. Иккис кинигэтэ https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13150
6. Хара кыталык: роман. Маҥнайгы кинигэтэ https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8885
7. Хара кыталык: роман. Үһүс кинигэтэ https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8883
8. Үһүс харах: роман-поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/8779
   

    

Драмалара:

1. Драмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14133
2. Ыам ыйын халлаана: пьесалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35734
3. Үрүҥ көмүс иҥэһэ: хоһоонунан драмалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14129
   

    

Аудио:

1. Манчаары : [аудиороман]https://kids.nlrs.ru/ivan-gogolev-kyndyl-manchaary-audioroman/
2. Олорор мутуккун кэрдимэ : [аудиороман]https://kids.nlrs.ru/gogolev-ivan-mikhajlovich-kyndyl-oloror-mutukkun-kerdime-audioroman/ 
3. Хара кыталык : [аудиороман] 1,2,3 кинигэлэрэhttps://kids.nlrs.ru/gogolev-ivan-mikhajlovich-kyndyl-khara-kytalyk-t-lk-audioroman/
4. Үһүс харах : [аудиороман]https://kids.nlrs.ru/gogolev-ivan-mikhajlovich-kyndyl-s-kharakh-audioroman/
   

    

Айымньыларын тылбаастара:

1. Гоголев-Кындыл, Иван Михайлович. Лирика : [хомуурунньук] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/61514
2.  Манчаары https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14138
3. Месть шамана; Последнее камлание: романы https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14142
4. Священный огонь: поэмы https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/60883
5. Серебряное стремя: стихи https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35028
6. Сибирские строки : русские и советские поэты о Сибири : [сборник] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/61123
7. Стихотворения и поэмы : перевод с якутского https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35016
8. Таптал чуумпу тыллара https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14139
9. Третий глаз: три жизни одной души. роман-поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/112978
10. Чайки над Леной : перевод с якутского О. Шестинского https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/35730
11. Черный стерх: роман https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/14140
12. Ягель в инее: стихи и поэма https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/50955
    

     

Ырыа буолбут хоһоонноро:

1. Алексеев, Аркадий Михайлович. Эйигин кытары сиэттиһэн… : ырыанньык https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/89224
2. Григорян, Грант. Сахам сирэ барахсан [Ноты] : [2 кинигэ] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/11854
3. Григорян, Грант. Сахам сирэ барахсан [Ноты] : [2 кинигэ]https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/19729
4. Камерно-вокальные произведения якутских композиторов на стихи И. Гоголева-Кындыла https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/11778
5. Михеев, Ефим Алексеевич. Кырыымпам кыллара https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/104171
6. Салиман-Владимиров, Давид Федорович. Ыччат ырыалара https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/104198
7. Филиппов, Лазарь Степанович. Хотугу мелодиялар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/82398
8. Чахов, Александр Иванович. Эдэр саас ырыалара [Ноты] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/105214
9. Ырыалар: саха мелодистарын уонна эдэр композитордарын хомуурунньуга https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/104169
10. Ырыанньык / [хомуйан оҥордо Г. Г. Вешников] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/70574

Эбии көр:

1. Иван Михайлович Гоголев – Кындыл https://landscape.nlrs.ru/12
2. Тематическая коллекция в ЭБ НБ РС(Я) “Кындыл – Гоголев Иван Михайлович” https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/collections/1158