(13.05.1925 – 14.07.1997)

• Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Абый улууһун бочуоттаах гражданина, суруйааччы, поэт, журналист

Николай Васильевич Слепцов — Абыйчанин 1925 сыллаахха ыам ыйын 13 күнүгэр Абый оройуонугар Крест-Майыар нэһилиэгэр дьадьаҥы ыалга төрөөбүтэ.

Кини оҕо сааһа Индигир эбэ хотун уҥа кытылыгар кэрэ көстүүлээх Кэбэргэнэ бөһүөлэгэр ааспыта. 1933 сыллаахха Крест- Майыар начаалынай оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ уонна ити оскуолатын 1939 сыллаахха туйгунннук үөрэнэн бүтэрбитэ. Оскуоланы бүтэриэҕиттэн сэрии ыарахан сылларыгар туох баар күүһүнэн бэйэтин төрөөбүт нэһилиэгэр үлэлээбитэ. Актыыбынай комсомолец хас да сыл комсомольскай тэрилтэ сэкэрэтээринэн талыллыбыта. Ааҕар балаҕан сэбиэдиссэйинэн, култуура дьиэтин инструкторынан, кыһыл чуумҥа массовик-учууталынан уонна да араас тэрилтэлэргэ үлэлээбитэ. Кэлин, пенсияҕа тахсыар дылы, олохтоох радионан биэриини тэрийбитэ. Элбэҕи ааҕара, ыалдьар буолан салгыы үөрэммэтэҕэ, билиитин бэйэтэ үрдэтиммитэ.

  Николай Абыйчанин уустук, ыарахан дьылҕалаах киһи. Күүстээх- уохтаах, сытыы-хотуу, барыны бары кэрэхсиир, билэ-көрө сатыыр, кырдьаҕастар сэһэннэрин умсугуйан истэр, олоҕу уус хараҕынан мындырдык көрөр эдэр киһи сэрии уодаһыннаах сылларыгар тыаҕа түүлээхтии сылдьан, хайаттан сууллан, тааска төбөтүн доргуппут, тымныйан, сыыстаран уһуннук ыалдьыбыт. Ааһан араҕан биэрбэт ыарыы кинини кыаммат кэриэтэ оҥорбута. 19 саастаах эдэркээн уол инбэлиит буолбута. Хараҕынан нэһиилэ көрөр, имириир тыастааҕы истибэт таас дьүлэй буолбута.

Ол да буоллар, ыарахан ыарыыттан чаҕыйбакка айар-тутар үлэнэн дьарыктаммыта, төрөрөбүт сиригэр-уотугар үгүс туһалааҕы оҥорбута. Николай Васильевич 1961 с. КПСС чилиэнэ, 15 сыл устата радиорганизаторынан үлэлээбитэ. I960 с. ССРС Журналистарын Союһун чилиэнэ, 1970 с. оройуон РБТС кулуубун чилиэнэ.

1951 с. «Эдэр бассабыык» хаһыакка Николай Васильевич бастакы хоһооно бэчээттэммитэ.  Онтон 1953 сыл ыам ыйыгар Абый оройуонун хаһыата «Хотугу кыым» бастакы нүөмэрэ тахсыытыгар Николай Васильевич масчыттар тустарынан заметката бастыкы балаһаҕа тахсыбыта. Абыйчанин ытыс саҕа лоскуй корреспонденциялартан, зарисовкалартан саҕалаан, кыра кээмэйдээх кэпсээннэри суруйарга холуммута. 1960 с. Абыйчанин «Индигиргэ» диэн бастакы кинигэтэ тахсыбыта. .Онтон кэлин араас кэпсээннэри, номохтору, үһүйээннэри суруйталаан, урукку “Хотугу сулуска”, кэлин “Чолбоҥҥо” тиһигин быспакка бэчээттэтэрэ. 

1976 с. « Таптал чарана» диэн бэрт истиҥ, ис киирбэх тыллаах – өстөөх, киһини долгутар ааттаах кинигэтэ тахсар. Манна биэс кэпсээн киирбит. 

Биир саамай норуокка биллибит, биһирэммит айымньытынан «Чучунаа уонна Суланньа» сэһэнэ буолар. Айымньыга  эбээн норуотун номоҕор олоҕуран кыра оҕо эрдэҕинэ ийэлээх аҕатыттан матан, бырааттаах балтын сүтэрэн, тулаайах хаалан, орто дойду дьолун билбэккэ, соҕотоҕун кыыл сылдьар Чучунаа ыар олоҕо көстөр. Эдэркээн бэйэлээх, кэрэ сэбэрэлээх эбээн кыыһа Суланньа Чучунаа эрэйдээх олоҕун чэпчэтэргэ сананан, эрэллээх доҕор буолаары кинилиин күрэһэр, ыарахан олоҕун тэҥҥэ үллэстэн уонна сыыйа дьон кэккэтигэр төннөрүгэр көмөлөһөр.

Кэннэкки сылларга Николай Васильевич тайахтаах сылдьан, бинокулунан көрөн, суругунан кэпсэтэн сири-дойдуну бараабыта. Хаһыат корреспонденыттан ССРС Журналистарын Союһун чилиэнигэр тиийэ улааппыта. Республика биллэр суруйааччыта буолбута.

Хаһыаттарга, сурунаалларга 1950-2002 сылга диэри 446 сахалыы ыстатыйа таһаартарбыта, нууччалыы ыстатыйалары 1959 сылтан саҕалаан суруйбута. 2002 с. диэри уопсайа 14 ыстатыйа суруллан тахсыбыта. Оройуон уонна республика хаһыаттарыгар олох тутаах боппуруостарын таарыйар ыстатыйалара, репортажтара, очеркалара ааҕааччылар болҕомтолорун тардара.

Николай Васильевич ордук хотугу норуоттар, эбээннэр уонна юкагирдар тылларын үөрэппитэ, элбэх этнографическай матырыйааллары муспута.Саха сирин куораттарыттан биирдэстэрэ, онтон сураҕа суох сүтэн хаалбыт Зашиверскай куорат туһунан номоҕу хомуйбута. 

Н.В. Слепцов-Абыйчанин 1997 сылаахха от ыйын 14 күнүгэр ыараханнык ыалдьан, бу күн сириттэн барбыта.

Айымньылара:

1. Быданнааҕыта: кэпсээннэр, үһүйээннэр, номохтор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13936
2. Индигиргэ: [кэпсээннэр] https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13935
3. Олох олуктара: (кэпсээннэр, үһүйээннэр, очеркалар) https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13938
4. Таптал чараҥа: кэпсээннэр, очеркалар https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13940
5. Тобулбакка аалларбытым. Сэттэ уон сааспар: хоһооннор https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/33351 
6. Хотугу кэпсээннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13939
7. Хоту муора хонноҕо : кэпсээннэр https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13937
8. Чучунаа уонна Суланьа : сэһэн https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/9419

Айымньыларын нууччалыы тылбаастара:

1. Чучуна и Суланя или Повесть о “снежном” человеке https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/13941 

Периодикаҕа бэчээттэппит үлэлэрэ:

1. “Ойуун эбит” диэбитэ : [кэпсээн] / Николай Абыйчанин // Кыым. – 2010. – Кулун тутар 18 күнэ. – С. 44. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/74274 
2. 36 сыл суруйсубуппут. Ахтан-санаан кэллэххэ. Бүтүүтэ // Саха сирэ : өрөспүүбүлүкэ сүрүн хаһыата / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбата. – Дьокуускай, 1993, N 186 (555), балаҕан ыйа 29 күнэ. – 8 с.https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/69212 
3. 36 сыл суруйсубуппут. Ахтан-санаан кэллэххэ. Салгыыта // Саха сирэ : өрөспүүбүлүкэ сүрүн хаһыата / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбата. – Дьокуускай, 1993, N 185 (554), балаҕан ыйа 28 күнэ. – 8 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/69211 
4. 36 сыл суруйсубуппут. Ахтан-санаан кэллэххэ. Салгыыта // Саха сирэ : өрөспүүбүлүкэ сүрүн хаһыата / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбата. – Дьокуускай, 1993, N 6 (375) тохсунньу 13 күнэ. – 8 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/69034 
5. 36 сыл суруйсубуппут. Ахтан-санаан кэллэххэ. Саҕаланыыта // Саха сирэ : өрөспүүбүлүкэ сүрүн хаһыата / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбата. – Дьокуускай, 1993, N 5 (374) тохсунньу 12 күнэ. – 8 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/69033 
6. Баакынньа тога : [кэпсээн] / Николай Абыйчанин // Аар тайҕа. – 2021. – Муус устар 8 күнэ.- С. 26-27. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/74271 
7. Биэлэй Бааска (үһүйээн) // Чолбон : [уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал] / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбата. – Дьокуускай : , 1999, N 10. – 1994. – 223 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/49317 
8. Былыргы ырыаларга олоҕурбут хоһооннор // Чолбон : [уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал] / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбата. – Дьокуускай : 1995, N 10. – 192 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/65539 
9. Кыыстара ойуун уонна Көстөкүүн Чирков : [ойууннар тустарынан] / Николай Абыйчанин // Кыым. – 2019. – Алтынньы 24 күнэ (N 41). – С. 42. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/74273 
10. Сурэхчээним, тэтимир! Туундара тиитэ. Хоһооннор // Чолбон : [уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал] / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбата. – Дьокуускай : 1991, N 5. – 95, [1] с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/64337 
11. Чолойо  Маныыһыт.  Номох // Чолбон : [уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал] / Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбата. – Дьокуускай : 1990, N 6. – 111, [1] с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/52639
12. Эдэр коммунист : / ЫБСЛКС Саха уобаластааҕы уонна Якутскай куораттааҕы комитеттарын органа. – Дьокуускай : Якутгостипография, 1985, N 117 (8795), балаҕан ыйын 25 күнэ. – 4 с. https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/open/63104 

Аудио:

1. Индигиргэ: [аудиокэпсээннэр] https://kids.nlrs.ru/nikolaj-abyjchanin-indigirge-audiokepseenner/
2. Хотугу кэпсээннэр : аудиокэпсээннэр, үһүйээннэр https://kids.nlrs.ru/nikolaj-abyjchanin-khotugu-kepseenner-audiokepseenner-jeenner/
3. Чолойо маныыһыт киэһэ : [аудиокэпсээн] https://kids.nlrs.ru/sleptsov-nikolaj-vasilevich-abyjchanin-cholojo-manyy-yt-kie-e-audiokepseen/
4. Чучунаа уонна Суланьа : [аудиосэһэн] https://kids.nlrs.ru/sleptsov-nikolaj-vasilevich-abyjchanin-chuchunaa-uonna-sulana-audiose-en/

Эбии көр:

1. Тематическая коллекция в Электронной библиотеке “Абыйчанин-Слепцов Николай Васильевич” https://new.nlrs.ru/to-readers/segments/school/collections/2926